Het ligt voor de hand om zo te schrijven dat je lezer snapt wat je bedoelt en je verhaal of betoog kan volgen. Toch klinkt het gemakkelijker dan het uiteindelijk is. Vanuit je eigen schrijfstijl kan het zo maar gebeuren dat je te moeilijk schrijft en dat je lezer toch regelmatig de draad kwijt raakt.
Hoe ga je dan voor jezelf na of je kersverse tekst voldoende leesbaar is?
Er zijn handboeken vol met nuttige schrijfrichtlijnen. Maar ook Word bevat een handige functie die je wijzer kan maken over de leesbaarheid van je tekst. Alleen zit die functie een beetje verstopt.
Word als hulpmiddel bij een leesbaarheidstoets
Behalve functies voor spellingscontrole of het tellen van het aantal woorden, bevat Word ook een functie “leesbaarheidsstatistieken”. Met deze functie kom je veel te weten over de leesbaarheid van je tekst. De functie schakel je als volgt in:
- Klik op het tabblad Bestand en vervolgens op Opties.
- Klik op Controle.
- Controleer of onder ‘Bij het corrigeren van de spelling en grammatica in Word’ het selectievakje ‘Grammatica tegelijk met spelling controleren’ is ingeschakeld.
- Selecteer Leesbaarheidsstatistieken weergeven.
Als je deze functie hebt ingeschakeld, open je het bestand dat je wilt controleren op leesbaarheid. Klik op de knop voor de ‘gewone’ spellingcontrole en controleer het document. Als dat is gebeurd en je klikt aan het eind van de controle op OK, dan krijg je een afzonderlijk venster met alle informatie weergegeven over het leesniveau van het document.
Interpreteer de leesbaarheidsstatistieken
De leesbaarheidsstatistieken van Word zijn gebaseerd op de Flesch-Kincaid formule. Rudolf Flesch ontwikkelde deze in de jaren ’40 en was een van de eerste uitgesproken voorstanders van goede leesbaarheid en heldere teksten. Het belangrijkste uitgangspunt bij leesbaarheid is dat het brein van de lezer steeds rustpunten zoekt. Zo kan hij datgene wat hij net gelezen heeft steeds evalueren en begrijpen.
Rustpunten in de tekst helpen daarbij: spaties leestekens, bullets bij opsommingen en nieuwe alinea’s. Hoe langer een woord, zin of alinea, hoe langer het duurt voor het brein betekenis kan geven aan wat net gelezen is.
Voor dit artikel geven de leesbaarheidsstatistieken in eerste instantie de volgende uitkomsten:
- Gemiddeld aantal tekens per woord: 5,8
- Gemiddeld aantal woorden per zin: 12,87
- Lijdende zinnen 3%
Het Nederlands telt relatief veel lange woorden. De gemiddelde tekenlengte van een Nederlands woord is 11,5. Met een gemiddelde tekenlengte van 5,8 kun je stellen dat er relatief veel korte woorden in deze tekst voorkomen, wat de leesbaarheid ten goede komt.
Andere richtlijnen (voor B1 teksten) geven aan dat een zin niet meer dan 10 woorden mag tellen. Daar schiet deze tekst mogelijk te kort qua leesbaarheid en was het aanleiding om een aantal zinnen te herzien.
Het aantal lijdende zinnen ligt op 3%. Hoe lager je dit percentage weet te krijgen, hoe beter je tekst leesbaar is. Actieve zinnen zijn korter en lezen prettiger dan passieve zinnen.
Zo zie je hoe Word je relatief eenvoudig kan attenderen op mogelijke tekortkomingen in de leesbaarheid van je tekst.
