Het kan niemand ontgaan zijn: spannende boeken hebben zich stevig aan de bovenkant van de bestsellerlijsten genesteld. Stieg Larsson, Dan Brown en Nicci French worden niet alleen door miljoenen mensen met veel plezier gelezen, ze inspireren ook veel aankomend auteurs tot het schrijven van hun eigen Thriller of Whodunnit. Maar wat komt daar nu eigenlijk bij kijken? Tips van een redacteur en van een schrijver van meerdere succesvolle thriller.
Een thriller schrijven. Men neme…
De belangrijkste ingrediënten van een spannend boek zijn: een intrigerend verhaal (ook plot genoemd) en hoofdpersonen met interessante persoonlijkheden. Soms is het verhaal leidend in het boek (dan is het plot driven), je neemt de lezer mee van de ene naar de andere gebeurtenis, waardoor je hem voortdurend in spanning houdt. De hoofdpersonen hebben dan een ondergeschikte functie: zij zijn nodig om het verhaal te kunnen vertellen. Bij het andere verhaal ligt de nadruk op een of meer van de hoofdpersonen (dan noemen we het character driven), die zo’n interessante persoonlijkheid hebben of ontwikkeling doormaken dat de lezer geboeid blijft door de vraag hoe de hoofdpersoon verder zal gaan reageren. Hierbij is het van belang dat de personages zich consistent gedragen, zodat ze geloofwaardig blijven.
Er zijn ook schrijvers die streven naar een evenwichtige mix van plot- and character driven. Of je nu een plot driven of een character driven verhaal schrijft of een combinatie daarvan: in alle gevallen is je verhaal ingebed in een omgeving (setting). Deze kan natuurlijk ook meer of minder tot de verbeelding spreken. Door daarmee te spelen kun je een boek spanning meegeven. Van vrijwel elke omgeving valt een spannende setting maken, maar een boekhoudkantoor vraagt daarbij (soms!) om meer fantasie en vaardigheden van de schrijver dan bijvoorbeeld de setting van een exuberant toneelgezelschap of een begraafplaats.
De hoofdingrediënten van je spannende verhaal zijn dus:
- De verhaallijn (plot)
- De hoofdpersonages
- De setting
Het recept: kop-lijf-staart
Als je de grote lijnen van het verhaal in je hoofd hebt, je een voorstelling hebt gemaakt van de personages en een setting hebt bedacht, kun je beginnen met schrijven. Overigens zijn er ook auteurs die gewoon beginnen met schrijven en zien waar het verhaal hen heen gaat leiden. Voor een spannend boek is dat een riskante aanpak. Het kan leiden tot een onbevredigend gevoel bij de lezer wanneer plot en dader uit de lucht lijken te vallen. Veel thrillerschrijvers werken daarom met een synopsis waarin ze tenminste het begin, het midden en het einde grofweg beschrijven. Dit draagt bij aan een goede spanningsboog in het verhaal. Dit mag misschien klinken als een open deur, maar het komt helaas nog regelmatig voor dat een verhaal voortkabbelt en dan plotseling in een hoofdstuk wordt afgeraffeld. Besteed dus aandacht aan de structuur. Bedenk zorgvuldig op welk moment je bepaalde informatie prijsgeeft en hoe je cliffhangers kunt inbouwen om de spanning in het verhaal te houden. Als je vast zit in je verhaal, blader dan terug. Vaak zul je merken dat je je informatie te vroeg hebt vrijgegeven. Knippen en plakken blijkt dan een handige functie op je toetsenbord.
Bezint eer ge begint: maak een scenario van je verhaal met begin-midden-eind
De fijnzinnige hand van de kok
Of je nu kiest voor een thriller, een detective of een griezelverhaal, een spannend boek moet – de naam zegt het al – spanning oproepen die de lezer geboeid houdt. Dit doe je enerzijds inhoudelijk, door de verschillende verhaallijnen, maar anderzijds staat of valt de mate waarin je de aandacht van de lezer vasthoudt, met jouw schrijfstijl. In het algemeen zien we dat beginnende auteurs te veel willen uitleggen, te gedetailleerd zijn, of emoties benoemen. Zij zijn zich meestal niet bewust van het principe Show don’t tell, dat overigens ook in andere fictiegenres geldt. Het houdt in dat je als auteur beschrijft, laat zien wat er gebeurt of hoe iets eruit ziet, om de lezer zelf conclusies te kunnen laten trekken, waarmee je hem of haar actief bij je verhaal betrekt en de aandacht vasthoudt. Zo glijdt de zin Angstig loopt ze de enge, donkere gang in gemakkelijker langs je heen dan Ze kan niet ver de gang inkijken. Terwijl ze de duisternis instapt, voelt ze haar handpalmen vochtig worden.
Maak het de lezer niet te gemakkelijk.
Disharmonie in de dis: minder is meer!
Niet voor niets is een van de laatste – en zeker niet eenvoudigste – exercities die je als beginnend auteur te wachten staan, het schrappen van passages, personages, hoofdstukken, zinnen of woorden die je met veel genoegen en misschien liefde hebt geschreven, maar die niet functioneel blijken te zijn als je het grote geheel overziet. Kill your darlings in vaktermen. Maar voor je zo ver bent, heb je meestal wel een eerste, tweede of derde volledige versie van je verhaal geschreven. Schrijven is schrappen
Geniet van het kookproces
Houd voor ogen: belangrijker dan wat ook, schrijf je verhaal met plezier. Jezelf bij voorbaat al in het keurslijf van een stijl persen of je beperken in verhaallijnen horen daar niet bij. Geef jezelf de ruimte om je fantasie vrijelijk te laten stromen, het verhaal met je op de loop te laten gaan en verbaas jezelf met wat er allemaal uit jouw pen komt. Het hoofdstuk Kill your darlings komt immers snel genoeg.
Laat het stromen!
Marja Duin – zelfstandig redacteur en Carla de Jong – schrijver
Anderen lezen ook:
- Een plot ontwikkelen. Tips van thrillerschrijfster Carla de Jong
