Een B1-tekst bestaat eigenlijk helemaal niet. Dat vond ik zelf wel een verrassende ontdekking want het begrip B1 zingt toch al heel wat jaren rond in zakelijke kringen.
Tekstschrijvers en communicatiemensen krijgen namelijk voortdurend de opdracht om teksten op B1-niveau schrijven, maar verder dan: begrijpelijk voor 95% van de inwoners van Nederland, weet niemand wat een tekst nu een B1-tekst maakt. Dat betekent dat we het voorlopig moeten doen met algemene richtlijnen voor begrijpelijk schrijven. Volgens mij zijn deze in tien punten samen te vatten.
10 kenmerken van begrijpelijke teksten
De basis van een begrijpelijke tekst ligt in de mate waarop deze aansluit bij de lezer. Daarnaast zal elke schrijver die wil dat zijn boodschap goed overkomt, streven naar een aantal technische kenmerken:
- De tekst sluit aan bij de belevingswereld van de lezer
- Logische opbouw
- Heldere opbouw door gebruik van koppen en tussenkoppen
- De belangrijkste informatie staat aan het begin van de alinea
- De verbanden tussen zinnen en alinea’s zijn duidelijk
- Actieve schrijfstijl, met voorbeelden of illustraties
- Aantrekkelijke schrijfstijl, met voldoende variatie
- Korte, eenvoudige zinnen, die variëren in lengte
- Gebruik van woorden die iedereen kent
- Correct taalgebruik
Vaak houd je hier als schrijver vanzelf al rekening mee, maar deze tien punten zijn goed te gebruiken om je tekst te checken als hij klaar is.
In 5 stappen naar je eigen B1-tekst
Leuk lijstje, zul je misschien denken, maar hoe pak je het nu praktisch gezien aan om een begrijpelijke tekst te schrijven? Oké, daar gaan we.
Stap 1: Neem de lezer als uitgangspunt
Aansluiting bij de doelgroep is dus de eerste eigenschap van een begrijpelijke tekst. Voordat je begint te schrijven leef je in in de lezer. Dat kun je doen door jezelf de volgende vragen te stellen:
- Wie is de lezer van jouw stuk?
- Wat wil je hem of haar vertellen?
- Kun je dit in andere termen gieten? Bijvoorbeeld: wat is de vraag of het probleem van de lezer? En welke oplossing bied jij daarvoor in je tekst?
- Wat is de beste toon om hem aan te spreken?
- Welke voorbeelden snapt hij direct?
Hiermee zorg je ervoor dat je tekst voldoet aan het belangrijkste kenmerk van een begrijpelijke tekst.
Stap 2: Kies de meest logische structuur van je tekst
Een begrijpelijke tekst heeft een logische structuur en bevat alleen informatie die noodzakelijk is. Inventariseer welke onderwerpen er zeker in jouw stuk moeten komen. Bekijk ze kritisch: welke informatie moet je de lezer geven zodat hij snel weet wat je hem wilt zeggen? Welke informatie is eigenlijk overbodig?
Kijk vervolgens hoe je je artikel zo kunt opbouwen dat het een begin, midden en einde heeft. Vaak tekent de volgorde waarin de onderwerpen aan de orde moeten komen zich in dit stadium vanzelf al af, maar kom je er niet uit, kijk dan eens op deze link naar mogelijke vaste tekststructuren, die geschikt zouden kunnen zijn voor je verhaal.
Maak de structuur alvast zichtbaar door tussenkopjes te maken. Kies voor tussenkopjes die het onderwerp van de alinea’s weergeven. Met deze stap bouw je aan de kenmerken 2 en 3 van het rijtje kenmerken van een begrijpelijke tekst.
Stap 3: Ga schrijven
Beschrijf bij elk onderwerp alle aspecten die je wilt aansnijden. Plaats de onderwerpen onder de tussenkopjes waar ze horen, zo ontstaan al ruwe paragrafen.
Paragrafen
Als je alle informatie bijeen hebt die in een paragraaf moet komen, herschik dan de informatie tot het belangrijkste aan het begin staat. Uitleg, voorbeelden en nadere informatie volgen daarna. Zorg ervoor dat elke paragraaf een begin, midden en einde heeft.
Alinea’s en zinnen
Een paragraaf kan bestaan uit meerdere alinea’s. Een alinea bestaat idealiter uit 10 tot 15 zinnen, of ongeveer 100 woorden. Streef naar korte, eenvoudige zinnen met een vaste zinsstructuur: onderwerp, persoonsvorm en daarna de rest van de zin. Vermijd bijzinnen, passieve zinnen en de naamwoordstijl. Houd voor een goede leesbaarheid per zin tussen de 10 en 15 woorden aan.
Woorden
Een begrijpelijke tekst is opgebouwd uit algemeen bekende woorden, dus gebruik zo min mogelijk jargon. Let er ook op dat woorden niet te lang zijn en een ondubbelzinnige betekenis hebben.
Zorg dat de samenhang tussen zinnen, alinea’s en paragrafen duidelijk is.
Stap 4: Redigeer
Aan het einde van stap 3 heb je de basis gelegd voor de kenmerken 4, 5, 8 en 9 die een tekst begrijpelijk maken. Je hebt nu de eerste ruwe versie van je artikel, die je in deze fase gaat bijschaven.
Check de volgende punten:
- Is de toon waarop je de lezer hebt willen aanspreken consequent gehanteerd? Pas zo nodig aan.
- Spreekt de logica van het artikel uit de kopjes? Pas zo nodig aan.
- Is ergens overbodige informatie ingeslopen? Of ontbreekt ergens iets waarmee de lezer de tekst beter kan begrijpen? Schrap of vul aan.
- Sluiten de voorbeelden aan bij de belevingswereld van de lezer? Pas ze zo nodig aan.
- Zijn de alinea’s en zinnen niet te lang? Deel ze zo nodig op.
- Is de schrijfstijl actief? Reduceer het aantal passieve zinnen.
- Is je taalgebruik gevarieerd? Zoek zo nodig synoniemen voor woorden die vaak terugkomen.
- Zijn er moeilijke woorden waarover je twijfelt of iedereen die kent? Check ze op zoekeenvoudigewoorden.nl of laat ze analyseren door Google Analytics of Google Adwords.
- Gebruik ter controle deze gratis test om een indicatie te krijgen van het taalniveau van je artikel.
Als je je tekst hebt geoptimaliseerd aan de hand van deze punten heb je versie 2, een tekst die begrijpelijk is en aansluit bij de doelgroep. Punt 1 tot en met 9 zijn geborgd in je tekst. Het enige dat je nu nog moet doen is corrigeren, zorgen dat hij taalkundig in orde is.
Stap 5 Corrigeer
Mocht je nog taalkundige vragen of twijfels hebben ten aanzien van je tekst: stel ze via taaladvies.net
Gebruik de spellingscontrole van je tekstverwerkingsprogramma.
Twijfels over spelling? Zoek de juiste spelling op in de Woordenlijst der Nederlandse taal.
Geeft de Woordenlijst geen uitsluitsel: vraag je dan af of het woord niet te ingewikkeld is voor jouw tekst, zoek een synoniem of – in het uiterste geval – kies een spellingswijze die je in het hele stuk volhoudt.
Laat de tekst een dag liggen, lees hem zelf nog eens nauwkeurig door en laat ook een collega of vriend je stuk napluizen op taalfouten.
Aan de hand van deze vijf stappen kom je uiteindelijk alle 10 kenmerken van een begrijpelijke tekst tegen. Het mag dan geen officiële B1-tekst genoemd worden, hij is wel in de eerste plaats begrijpelijk. Zolang er nog geen wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen zijn voor B1-teksten, kunnen we voor begrijpelijke zakelijke teksten, hiermee prima mee uit de voeten.
Anderen lazen ook
- Zo schrijven dat je lezer je begrijpt. Een leesbaarheidstoets in Word.
