Mijn vader stierf toen ik nog heel jong was, acht jaar. Hij was kleermaker. In zijn werkkamer stonden grote rollen stof, voering en papier, een grote tafel en een ladekast vol knopen, ritsen en klosjes naaigaren. Zijn werk fascineerde me enorm, maar het atelier was verboden terrein voor ons. Alleen als mijn moeder me vroeg hem te gaan halen voor het eten of de koffie, mocht ik even naar binnen.
Terwijl hij zijn schaar neerlegde, de centimeter die altijd om zijn hals hing oprolde en de stekker van de strijkbout uit het stopcontact trok, stond ik te dralen op de mat en nam alles razendsnel in me op: de as-achtige, branderige geur die van de perskussens opsteeg, het geluid van de restjes patroonpapier die over de grond schoven bij het vlaagje wind dat door de deur kierde, de spelden die glinsterden tussen het stof en de onherkenbare vormen die hij uit de grijze kostuumstof had geknipt. ‘Kom, we moeten mama niet laten wachten,’ zei hij met zijn hand op mijn schouder. En dan was er elke keer weer die eerste ademhaling buiten die me deed voelen hoe de droge lucht zojuist nog in mijn keel had geprikt.
Deze vroege herinneringen koester ik. Hoewel ik natuurlijk een heel ander vak heb gekozen, denk ik graag dat ik aan mijn vader het vermogen dank om te zien welk verhaal er schuilt in een ruwe lap tekst; of welke lijnen benadrukt moeten worden om een verhaal spannend te maken; of welke delen juist inkorting behoeven of zelfs geheel weggesneden zouden moeten worden om de compositie te versterken.
Een bril voor het schrijven en een voor het optimaliseren
Toen ik terugkeek op de eerste workshop Optimaliseer je manuscript en zocht naar verbeterpunten, realiseerde ik me nog eens goed dat er twee verschillende vaardigheden nodig zijn voor het schrijven of het redigeren van je manuscript. Het kwam al ter sprake tijdens die bijeenkomst: als je bij het schrijven de bril van een redacteur opzet, verdroogt de inspiratie en kom je geen steek verder met je verhaal. Maar omgekeerd geldt natuurlijk hetzelfde: als je tijdens het optimaliseren van je manuscript blijft kijken door de ogen van de schrijver, is het moeilijk om tot verbeteringen te komen. Toch zul je deze beide fasen – schrijven en optimaliseren – willen doorlopen bij het realiseren van je manuscript. Dit betekent dat je zowel de vaardigheid van de schrijver, als die van de redacteur nodig hebt om tot een goed manuscript te komen.
Vrijheid, ontwikkel de schrijver in jezelf
Het schrijven van je boek is een proces dat vooral wordt voortgestuwd door inspiratie. Misschien vind je het prettig om je verhaal voor de vuist weg te schrijven en maar te zien waar je uitkomt. Of voel je je juist zekerder als je eerst de grote lijnen hebt uitgezet en laat je daarbinnen dan je fantasie de vrije loop? Er zijn net zoveel manieren van schrijven als er mensen zijn die de pen ter hand nemen (of beter: het toetsenbord beroeren ?). Wat alle schrijvers ter wereld echter gemeen hebben is dat iets ze aanzet tot actie. Dat iets, dat we dan inspiratie noemen, heeft vrijheid nodig om zich te kunnen ontwikkelen tot een verhaal, een blog, een column, een roman, een thriller… Jíj hebt die inspiratie nodig om de vaardigheid van de schrijver in jezelf te ontwikkelen, om je schrijverschap tot bloei te brengen.
Inspiratie in combinatie met schrijfvaardigheid en creativiteit stelt je in staat je eigen ruwe stof te maken. Je kiest de draden, de motieven, de weefwijze en gaat aan het werk. De ene keer is de lap groot genoeg voor een roman, de andere keer kan er net een ingezonden brief uit en de derde keer is het weefsel zo los dat je er eigenlijk niets mee kunt. Iedere schrijver heeft zijn eigen instrumenten: aangeboren talenten en aangeleerde technieken, maar voor iedereen geldt dat je zonder inspiratie en creativiteit nooit van een idee tot een verhaal komt. Neem in de eerste fase van het schrijven van je manuscript dus alle vrijheid die je nodig hebt om je verhaal te schrijven en berg de bril van de redacteur op in een laatje.
Vakmanschap, beoordeel en redigeer je manuscript
Als aankomend auteur ben je vol enthousiasme bezig met het schrijven van je boek. Als het dan eindelijk klaar is, mag je daar ook echt wel even bij stilstaan! Neem je moment, voel je voldoening en geniet ervan… zodat je vol goede moed aan de tweede fase gaat beginnen: het optimaliseren van je manuscript.
Even teruggrijpend op de vergelijking met het kleermakersvak: je hebt je gekozen voor specifieke draden, een bepaalde toon, motieven en schrijfwijze omdat je een bepaald verhaal in gedachten had. De ruwe stof is nu klaar en die ga je gebruiken om het model passend te krijgen, zodat het eindresultaat je lezers zal aanspreken. Dit is hét moment om de bril van de redacteur te voorschijn te halen en op te zetten.
Natuurlijk heb je onderweg al regelmatig teruggelezen en je tekst bijgeschaafd. In deze nieuwe fase ga je je echter volledig richten op de vorm van je manuscript. Misschien zijn personages met je verhaal aan de haal gegaan en is het anders afgelopen dan je vooraf had gedacht? Sluiten de hoofdstukken wel naadloos op elkaar aan of valt er hier en daar een gat? Zijn alle verhaallijnen goed afgehecht of zie je soms nog ergens een rafelrandje?
De eerste fase van het schrijven mag je dan voldoening hebben opgeleverd, het zal je ook bloed, zweet en misschien tranen hebben gekost. En nu zul je ontdekken dat de fase van het optimaliseren je nog veel meer pijn gaat doen. Als je met het oog van de redacteur, al technisch lezend naar je manuscript gaat kijken, zul je namelijk zeker tot de conclusie komen dat je stukken van die mooie lap stof niet kunt gebruiken of dat sommige draden te grof zijn en je op sommige plekken het weefsel moet uitdunnen. Je zult erachter komen dat sommige personages niet kleurrijk genoeg zijn, terwijl andere weer vloeken met de toon van je verhaal. Nu is het tijd voor passen en meten, voor herschikken, bijknippen en in elkaar zetten. Kies je voor een grove steek of past hier beter een fijne?
Je bewerkt nu dus het product van je inspiratie, je gaat het vorm geven. Dit vraagt om het aanspreken van andere kwaliteiten dan in fase 1. Het oog van de schrijver zal vaak heel sterk blijken te zijn, maar keer dan steeds terug naar de bril van de redacteur en bekijk je werk vanuit vakmanschap.
Ik ben ervan overtuigd dat elke aspirant-schrijver beide kwaliteiten in meer of mindere mate bezit en dat je die kunt ontwikkelen. Schrijven is een vak waarin je kunt groeien en ook optimaliseren en redigeren kun je leren.
Marja Duin
Anderen lazen ook
- Tips voor een goede synopsis. Zo overtuig je een uitgever
- Je manuscript verbeteren
